Met het vizier op Kackadoris

‘Met het vizier op Kackadoris’ is versierd met wat waarschijnlijk het bekendste en mooiste portret van een alterneut is: de door Van Gogh vereeuwigde homeopaat Gachet, melancholisch in de verte turend met het purperen vingerhoedskruid in de hand. Deze zeer fraaie uitgave is feite een collage van allerlei kortere stukken die met Renckens’ strijd te maken hebben. Hierdoor leest het zeer vlot en glijdt de lezer zo door de indrukwekkende 500 pagina’s heen.

Na een inleiding licht de auteur zijn kijk toe op het ontstaan van de hedendaagse alterneuterij (of de transformatie van kwakzalverij naar de zogenaamd ‘alternatieve’ geneeskunde). Ook de veelbesproken cijfers – wie er nu precies van alternatieve behandelaars gebruik maakt, en hoe vaak ze dat doen – worden uitgebreid en kritisch besproken. Een groot deel van het boek wordt ingenomen door biografische schetsen van allerlei notoire kwakzalvers en hun bestrijders, gaande van vergeten figuren uit de 19e eeuw tot de grote namen van vandaag. Deze verhalen, van kolderiek tot schrijnend, zijn zeer lezenswaardig. Erg vermakelijk is een intermezzo over kwakzalverij in de literatuur. Midden in het boek bevindt zich een bloemlezing van ‘essential readings’, teksten over de dwaalwegen van de geneeskunde - in brede zin- die de auteur erg beïnvloed hebben. Schrijver dezes kan zich alvast vinden in de aanbeveling van Renckens om deze teksten aan alle geneeskundestudenten voor te leggen. Nagenoeg het hele tweede deel wordt besteed aan een chronologisch relaas, van 2003 tot 2018, van korte berichten over kwaktualiteit (‘kronieken’), de vele columns die Renckens schreef voor medische en populaire bladen, en de winnaars van de Meester Kackadorisprijs. Deze naar een middeleeuwse knopendraaier vernoemd ereteken wordt uitgereikt door de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) en is te vergelijken met onze Skeptische Put. Ze gaat jaarlijks naar een organisatie die de kwakzalverij al te gretig bevorderde (en dus niét naar de kwakkers zelf!).

Voornaamste hinderpaal in het Vizier voor ons, sceptici uit de zuidelijke Provinciën, is dat heel wat passages handelen over soms vrij technische kwesties binnen de Nederlandse gezondheidszorg (typisch weergegeven door een hele rits letterwoorden), of over – destijds - bekende Nederlanders. De auteur heeft een aangename stijl die er voor zorgt dat dit evenwel weinig stoort. Een hoofdstuk dat al te weinig relevant of begrijpelijk is kan, door de structuur van het boek, bovendien makkelijk overgeslagen worden. Renckens is een belezen man wiens culturele en literaire verwijzingen ervoor zorgen dat het geheel niet als een droge opsomming overkomt. Hoewel men de VtdK wel eens verwijt dat ze al te harde taal gebruikt en geen compromissen aanvaardt, behoudt Renckens zelfs in de meest frappante conflicten een beleefde en correcte stijl, waar nooit naar gratuite belediging afgegleden wordt. Zelfs zonder de discreet ironische stijl, spreken de droge feiten bijna altijd voor zich.

Een vermakelijke kroniek van het kwaklandschap bij onze noorderburen in de voorbije decennia, waar sceptici die de strijd van Renckens willen verderzetten veel uit kunnen leren.

Cees Renckens Met het vizier op Kackadoris.
Kroniek van de hedendaagse kwakzalverij Vereniging tegen de Kwakzalverij,
500 p.